تکثیر اسکناس داغ بر نوار مرزی فقر/ در ۲.۵ سال فعالیت دولت رئیسی، پایه پولی بیش از دو برابر رشد کرد/ چاپ پول بدون پشتوانه با اقتصاد کشور چه خواهد کرد؟

اقتصاد 24- این مقدمه یک پارادوکس غم انگیز است. ایران کشوری است که دستگاه چاپ اسکناس هر روز پول داغ را چند برابر می کند اما این جامعه پول خیس رنگ پول نمی بیند و روز به روز فقیرتر می شود. چاپ اسکناس به قدری از نظر اقتصادی مخرب است که آمار رو به کاهش را می توان دستاوردی برای هر دولتی دانست، اما آمارها بیشتر جعلی است و موتور خلق پول در ایران لحظه ای از کار نمی افتد.

در همین راستا و در جریان انتخابات ریاست جمهوری 1400 و تشکیل دولت سیزدهم پس از آن، ادعاهای زیادی بین عبدالناصر همتی، رئیس کل سابق بانک مرکزی و حامیان رسانه ای دولت ابراهیم رئیسی در خصوص نظام اقتصادی کشور مطرح شد. دولت فعلی و عملکرد مخرب دولت در این زمینه. یکی از این ادعاها مربوط به چاپ 600 هزار میلیارد تومان پول در دولت سیزدهم بود، ادعایی که رسانه های حامی دولت تکذیب کردند اما این تکذیب تاثیری در اصل ماجرا ندارد.

براساس آمارهای رسمی، پایه پولی در دو سال و نیم دولت رئیس جمهور بیش از دو برابر شده است و این در حالی است که بی سابقه نیست، اما نگران کننده است. بر اساس آمارهای پولی و بانکی بانک مرکزی، اندازه پایه پولی در شهریور 1400 در زمان تشکیل رسمی دولت سیزدهم، 519 هزار میلیارد تومان بوده است. اما بر اساس گزارش منتشر شده در سایت دولت در پایان سال گذشته (اسفند 1402) این رقم به 1108 میلیارد تومان رسید. این نشان می دهد که بین شهریور 1400 تا اسفند 1402 حدود 589 هزار میلیارد تومان به پایه پولی اضافه شده که از کل پایه پولی قبل از سال 1400 بیشتر است.

چاپ پول، به طور کلی

چاپ پول یکی از ابزارهای اقتصادی است که در اکثر کشورها برای مدیریت و تنظیم اقتصاد استفاده می شود و به معنای افزایش تولید نقدینگی توسط بانک مرکزی یا دولت است. این افزایش ممکن است ناشی از چاپ اسکناس و سکه جدید یا افزایش پول الکترونیکی موجود باشد. این پدیده با شاخص هایی مانند مقدار کل پول نقد و سکه در گردش در اقتصاد (MO) به علاوه پول بانکی در دسترس، به علاوه سپرده های کوتاه مدت و برخی معادل های نقدی اندازه گیری می شود. در بسیاری از کشورها اطلاعات مربوط به این شاخص ها توسط بانک مرکزی یا نهادهای دولتی ذیربط برای نشان دادن وضعیت مالی و پولی کشور و جلوگیری از تورم و اختلالات اقتصادی منتشر می شود.

---

بیشتر بخوانید: ادعای همتی مبنی بر چاپ بی سابقه پول در دولت سیزدهم چقدر صحت دارد؟/ دغدغه های سیاسی یا بازگویی چالش های اقتصادی؟!

---

به گزارش اقتصاد 24، ایران در دهه های اخیر با مشکلات اقتصادی متعددی مواجه بوده است که برخی از آنها ناشی از عوامل داخلی از جمله چاپ پول است. داده‌ها نشان می‌دهد که در دوره‌هایی از تاریخ ایران، میزان چاپ پول به‌ویژه در دوره‌هایی که دولت‌ها برای تامین بودجه خود به منابع مالی نیاز مبرم داشتند، افزایش چشمگیری داشته است. چاپ پول اگر با تولید و رشد اقتصادی همراه نباشد می تواند منجر به افزایش تورم، کاهش ارزش پول داخلی و ایجاد اختلال در اقتصاد شود. از سوی دیگر می توان از آن به عنوان ابزاری موثر برای تحریک رشد اقتصادی در شرایط بحرانی استفاده کرد. معمولاً چاپ پول باعث افزایش حجم پول در دست افراد می شود که می تواند منجر به افزایش تقاضا و افزایش قیمت و تورم شود. اگر پول بیش از حد چاپ شود و با رشد اقتصادی همراه نباشد، تورم ناپایدار و خطرناکی ایجاد می کند. تورم ناشی از چاپ پول می تواند تاثیرات منفی بر زندگی مردم بگذارد، از جمله کاهش قدرت خرید، افزایش هزینه های زندگی و کاهش پس انداز آنها. چاپ پول اگرچه ابزاری مفید برای تنظیم اقتصاد است، اما نیاز به مدیریت دقیق و هوشمندانه دارد تا از تورم و اغتشاشات اقتصادی جلوگیری کرده و در شرایطی که اقتصاد کشور را تحت تاثیر قرار می دهد به بهبود وضعیت معیشتی مردم کمک کند.

معروف ترین آمار مربوط به چاپ پول

در سال 1374 رشد پایه پولی تحت تأثیر عواملی مانند بحران با پرداخت بدهی ارزی به نسبت 43.7 درصد رسید. اما در سال های 2004 و 2007 این رشد به میزان قابل توجهی افزایش یافت و به رکورد 47.6 درصد رسید. سپس یک دوره کاهش نسبی و نوسان حدود 22 درصدی وجود داشت. با بازگشت تحریم ها از سال 1396، رشد پایه پولی ناشی از کسری بودجه کشور و نارضایتی فزاینده نظام بانکی به سمت رشد صعودی گرایش پیدا کرده است، به طوری که در پایان سال جاری، در دسترس بودن پایه پولی است. سال گذشته 42.4 درصد بیشتر از ارزش آن در پایان سال 1400 است.

به گزارش اقتصاد 24، از سال 1357 تا 1401 متوسط ​​رشد سالانه پایه پولی 22.33 درصد بوده اما رشد 42.4 درصدی در سال 1401 بیشتر از این میانگین بوده است. این تفاوت نشان می دهد که وضعیت رشد متغیرهای پولی ممکن است از کنترل دولت خارج شود و سطوح تورم به وضعیت جدیدی تبدیل شود.

وضعیت دولت روحانی

در دولت حسن روحانی حجم پایه پولی از 95 هزار میلیارد تومان در ابتدا به بیش از 500 هزار میلیارد تومان در پایان خرداد 1400 رسید و به عبارت دیگر در 8 سال ریاست جمهوری روحانی حدود 405 هزار میلیارد تومان بود. چندین تن پول چاپ شد، اما رشد پایه پولی در دوره اول روحانی تقریباً 94 درصد بود. بر اساس اطلاعات فراز، در پنج سال اول دولت روحانی، رشد سالانه پایه پولی هرگز از 20 درصد فراتر نرفت.

---

بیشتر بخوانید: رشد انفجاری پایه پولی در دولت ریاست جمهوری؛ دستگاه چاپ پول دولتی کار می کند!

---

به عنوان مثال، در سال 2013 رشد این متغیر پولی تنها به 10.7 درصد محدود شد. از سال 93 به بعد رشد پایه پولی به شدت افزایش یافت. رشد 24.2 درصدی در سال 2017 را می توان نقطه شروعی برای این جهش دانست. در سال 2018 رشد سالانه این متغیر به 32.8 درصد افزایش یافت و در سال 2019 با اندکی کاهش به 30.1 درصد رسید. از سال 2017، تحریم ها و موانع مختلف دولت را با کسری بودجه مواجه کرده است که منجر به افزایش پایه پولی شده است. به طور خلاصه تحریم ها و موانع باعث کسری بودجه جدی شده و این کسری منجر به استقراض و در نهایت افزایش پایه پولی شده است. در دولت دوم حسن روحانی رشد پایه پولی به 168 درصد افزایش یافت.

عواقب چاپ پول

تورم: افزایش حجم پول در گردش باعث کاهش ارزش پول محلی و افزایش قیمت می شود که به آن تورم می گویند. این تورم می تواند باعث کاهش قدرت خرید مردم، افزایش هزینه های تولید برای بنگاه ها و کاهش پس انداز مردم شود.

تخلفات اقتصادی: چاپ بیش از حد پول می تواند منجر به اختلالات اقتصادی، از جمله کسری بودجه، افزایش بدهی عمومی و سوء مدیریت اقتصادی شود.

کاهش اعتماد عمومی: تورم و نابسامانی های اقتصادی می تواند منجر به کاهش اعتماد عمومی به نظام مالی و اقتصادی کشور شود که می تواند منجر به افزایش ترس و عدم اطمینان در بازار شود.

ناتوانی فزاینده در مقابله با بحران های اقتصادی: چاپ بیش از حد پول می تواند ناتوانی در مقابله با بحران های اقتصادی ناشی از عوامل خارجی مانند تحریم ها را افزایش دهد.

مدیریت بودجه: چاپ بیش از حد پول می تواند بودجه دولت را غیر قابل مدیریت کند و بدهی عمومی را افزایش دهد و اعتبار دولتی را کاهش دهد.

تاثیر بر صادرات و واردات: تورم و نابسامانی های اقتصادی می تواند منجر به کاهش توانایی کشور در صادرات و افزایش واردات شود که می تواند منجر به ناراحتی در معاملات بین المللی شود.

تاثیر بر ارزش پول محلی: افزایش چاپ پول می تواند باعث کاهش ارزش پول محلی در برابر ارزهای خارجی شود که می تواند تجارت بین المللی را غیرممکن کند، قیمت کالاها را افزایش دهد و اعتماد به پول ملی را تضعیف کند.

افزایش اختلافات اجتماعی: تورم و شوک های اقتصادی ناشی از چاپ پول می تواند منجر به افزایش اختلافات اجتماعی شود، زیرا افزایش هزینه ها در مقایسه با افزایش درآمد برای برخی افراد کمتر امکان پذیر است که می تواند منجر به تنش اجتماعی شود.

تاثیر بر سرمایه گذاری و رشد اقتصادی: اختلالات اقتصادی و ناتوانی در مدیریت اقتصاد ناشی از چاپ پول می تواند منجر به کاهش اعتماد سرمایه گذاران و مردم واقعی به بازار مالی و اقتصاد کشور شود که می تواند منجر به کاهش سرمایه گذاری و رشد اقتصادی شود.

تأثیر بر تراز تجاری: افزایش و چاپ بی رویه پول می تواند باعث ایجاد ناراحتی در تراز تجاری کشور شود، زیرا افزایش نابسامانی های اقتصادی می تواند منجر به کاهش قدرت خرید خارجی و کاهش قیمت کالاهای مصرفی و صنعتی ایرانی در بازارهای بین المللی شود.

تاثیر بر زندگی روزمره مردم: افزایش تورم و اختلالات اقتصادی ناشی از چاپ پول می تواند منجر به کاهش قدرت خرید، افزایش هزینه های زندگی و کاهش پس انداز مردم شود که می تواند منجر به کاهش کیفیت زندگی روزمره آنها شود. و در نهایت…

---

بیشتر بخوانید: مکانیسم ایجاد نقدینگی همچنان به سرعت کار می کند

---

به گزارش اقتصاد 24، تورم به عنوان یکی از اثرات بالقوه چاپ پول در اقتصاد ایران به شدت نهادینه شده است. با افزایش نقدینگی و تحریم‌های جدید، تورم در ایران به بیش از 40 درصد رسید، دو برابر میانگین دوره‌های قبل از سال 1396. تورم نه تنها هزینه‌های زندگی را افزایش داد، بلکه شکاف درآمدی را افزایش داد، تعداد اجاره‌کنندگان را افزایش داد و آسیب‌های اجتماعی را گسترش داد. تورم اثرات غیرمستقیمی مانند افزایش هزینه های درمانی و آموزشی و ازدواج های دیرهنگام نیز دارد.

با افزایش بی ثباتی اقتصادی و تورم، سیستم آموزشی نیز دچار مشکلات جدی شد. امروز بیش از 900000 دانش آموز ایرانی ترک تحصیل کرده یا از ادامه تحصیل بازمانده اند. این وضعیت نه تنها توانایی جذب کارگران واجد شرایط را به بازار کار کاهش می دهد، بلکه منجر به تداوم دوره های طولانی بیکاری می شود. چاپ بیش از حد پول علاوه بر تأثیر اقتصادی، آسیب های اجتماعی و فروپاشی نظام اخلاقی را نیز افزایش داد. با افزایش تورم، هزینه های اجتماعی نیز افزایش یافته است که منجر به ازدواج های دیرهنگام و مشکلات اخلاقی عمیق تر می شود.

با وجود تلاش های دولت برای ارتقای باروری، تعداد فرزندان متولد شده کاهش یافته است که نشان دهنده شکست سیاست های موجود در این زمینه است. در نهایت، رشد ناپایدار پایه پولی و تورم نه تنها به افزایش هزینه های زندگی، بلکه به کاهش رفاه اجتماعی و تضعیف اعتماد عمومی منجر شد. تداوم این وضعیت ممکن است به فروپاشی نظام اقتصادی و اجتماعی منجر شود، بنابراین تلاش عاجل برای کنترل تورم و بهبود وضعیت اقتصادی ضروری است.